Zeytin Yetiştiriciliğinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Toprak Analizi

Yüksek verim ve kaliteli ürün elde edilmesinin ilk en önemli unsuru gübre kullanımıdır. Zeytin bahçesinde doğru gübreleme yapılması için mutlaka toprak analizi yapılmalıdır. Toprak analizi ile toprağın ihtiyacı olan elementler ve organik maddeler tespit edilmeli ve bu tespite uygun gübreleme yapılmalıdır.

Sulama

Yağışların yeterli olmadığı sıcak mevsimlerde zeytin ağaçları mutlaka sulanmalıdır. Çiçeklenme, sürgün oluşumu, meyve tutumu ve olgunlaşma dönemlerinde ağaçların susuzluk stresi ile karşı karşıya kalması verimi oldukça düşürür. Sulama yapılmaması ve yetersiz sulama meyve dökümüne ve zeytinlerin küçük kalmasına neden olur. Zamanında ve doğru (damla) sulama ile ağaçların üretken ve sağlıklı olması sağlanır.

Doğru ve Yeterli Budama

Diğer ağaçlarda olduğu gibi zeytin ağaçlarının budaması da özeldir. Yeni dikilecek fidanları tek gövdeli hale getirip, topraktan 50 cm yüksekliğe kadar gövdeden çıkan sürgünlere uç alma işlemi yapılmalıdır. Fidan doruk dalının ucu asla kesilmemelidir. Budama sırasında, ağacın kökleri ile aldığı suyun yeteceği ve güneşten en yüksek oranda faydalanacağı bir şekilde taç hacmi oluşturulmalıdır.

Yanlış budama verim düşüklüğüne, budamanın yapılmaması ise hasat zorluğuna neden olur. Budamanın her yıl ve gerektiği kadar yapılması zeytinde görülen var-yok yılın farklılığının azalmasına neden olur. Budamanın 4-5 yıl gibi uzun aralıklara yayılması ağaçlarda sert budama olumsuzluklarına ve periyodisitenin artmasına neden olur. Dal kanserine yakalanmış zeytin ağacı dallarının budanması temmuz-ağustos aylarında yapılmalıdır.

Zeytin Ağacında Hastalık ve Zararlı Mücadelesi

Hastalık ve zararlılarla mücadele zeytin yetiştiriciliğinin en önemli uygulamalarıdır. Zeytin karakoşnili ağacın öz suyunu emerek ağacın zayıf düşmesine ve verim azalmasına, zeytin sineği zeytinyağında asitlik atışına, neden olur. Zeytin güvesi zeytin çiçeğinde meyve tutulumunu engeller.

Zeytin arazisinde ara tarımı yapılması, sebze vb. yetiştirilmesi ağaç köklerinde ve toprakta hastalıklara neden olabilecek bakteri ve mantar oluşumlarına neden olabilir.

Hastalık ve zararlılarla mücadele demek yalnız kimyasal ilaç kullanmak demek değildir. Bu mücadele yapılırken doğal dengeyi bozmamak için biyolojik ve biyoteknik mücadele yöntemleri kullanılmalıdır. Bilinçsizce yapılan kimyasal ilaç uygulamaları doğal dengenin bozulmasına ve üründe kalıntı problemlerine sebep olabilir.

Zeytin zararlısı ve hastalıklarla mücadelede bordo bulamacı, gülleci bulamacı ve mümkünse organik kökenki gübre ve ilaçlar kullanılmaktadır.

Doğru Hasat Yöntemleri

Sırıkla hasat, bilinen en ilkel ve en zararlı yöntemdir. Doğrusu el ile ve modern tarım aletleri ile hasat yapılmalıdır.

Zeytinde Periyodisite

Zeytin yetiştiriciliğinde karşılaşılan en önemli sorunlardan birisidir. Periyodisite, zeytin ağaçlarının bir yıl meyve verip, ertesi yıl vermemesi ya da çok az meyve vermesi olarak tanımlanmaktadır.

Zeytin ağaçlarında biyolojik devir iki yılda tamamlanmaktadır. Ağaçlarda ilk yılda vejetatif gelişim (sürgün uzaması), ikinci yıl ise generatif gelişim (çiçek ve meyve bağlama) gerçekleşmektedir. Dolayısıyla birinci yılda oluşan sürgünler ancak ikinci yılda meyve verir. Ağaçlarda bir yılık sürgün üzerinde mahsul olgunlaşırken aynı zamanda ertesi yıl ürün verecek sürgünlerin uzaması devam etmektedir. Bu durum farklı organlar arasında beslenme rekabetine neden olmaktadır.

Yapılan araştırmalar gösteriyor ki; Temmuz ayında ağaçlarda aynı zamanda bir yıl sonra oluşacak çiçek tomurcuğu için fizyolojik ayrım sürecinin başlamakta ve Kasım ayına kadar bu süreç tamamlanmaktadır. Bu süreçte ağaçlar, üzerlerindeki meyve yüküne göre gelecek yıl için oluşturacakları meyve ve sürgün gözlerine karar vermektedir. Ağaçlarda morfolojik ayrım sürecinde ise ağaçların daha önce karar verdikleri tomurcuklar gözle görülür hale gelmektedir. Ağaçlarda morfolojik ayrımın ise Şubat Mart aylarında olduğu saptanmıştır. Ağaçlarda bu ayrım zamanlarının bilinmesi çiçek tomurcuğu oluşumunu azaltmak ya da artırmak için yapılacak uygulamaların etkinliği için önemlidir.

Periyodisitenin oluşma derecesini iklim koşulları ve kültürel uygulamalar etkilemektedir. Yapılan araştırmalar sonucunda ağaç üzerinde bulunan meyvelerin tohumlarından ve yapraklarından sentezlenen bazı hormonların ve fenolik bileşiklerin çiçek tomurcuğu oluşumunu engellediği tespit edilmiştir.Ağaçlarda aşırı ürünün olduğu yıllarda meyvelerin seyreltilmesi bir sonraki yıl çiçek tomurcuk oluşumunu engelleyen içsel faktörlerin azaltılması için etkilidir.

Günümüzde periyodisitenin tam olarak ortadan kaldırılması mümkün olmamakla birlikte periyodisiteyi dengelemeye ve kontrol altına almaya yönelik tarımsal müdahaleler (budama, hasat, bitki besleme vb.) ve metodolojiler geliştirilmiştir.

Yeni bahçe tesisi ederken ekolojiye uygun zeytin cinsi seçimi yapılması da periyodisiteyi azaltmaya yönelik alınabilecek önemli önlemlerden birisidir.

Kaynakça:

Uylaşer, V., Başoğlu, F., 2000. Gıda Analizleri I-II Uygulama Kılavuzu, Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Uygulama Kılavuzu No:9, Bursa, 119s.

Uylaşer, V. ve İ. Şahin, 2004. Salamura Siyah Zeytin Üretiminde Geleneksel Gemlik Yönteminin Günümüz Koşullarına Uyarlanması Ulud. Üniv. Zir. Fak. Derg., (2004) 18(1): 105-113

Başer D. ve O.Kılıç Gemlik Çeşidi Zeytinlerden Kaliteli ve Az Tuzlu Siyah Sofralık Zeytin Üretimi Üzerinde Bir Araştırma U.Ü. Ziraat Fakültesi Tarım Ürünleri Teknolojisi Bölümü — BURSA

Irmak.Ş, Öztürk Güngör ve E. Susamcı 2010 Bazı Sofralık Zeytin Çeşitlerimizin Toplam Fenolik Madde Miktarları ve İşleme Tekniklerinin Bu Bileşikler Üzerine Etkileri Zeytincilik Araştırma Enstitüsü, Sofralık Zeytin Teknolojisi Bölümü, Bornova-İZMİR

T.C MEB 2011 Ankara Sofralık Zeytin Ambalajlama

T.C MEB 2011 Ankara Gıda Teknolojisi

T.C MEB 2012 Ankara Sofralık Zeytin Analizleri

Kutlu E. ve F.Şen 2011 Farklı Hasat Zamanlarının Gemlik Zeytin Çeşidinde meyve ve Zeytinyağı Kalitesine Etkileri Ege Ü. Ziraat Fak Dergisi 48 (2): 85-93 ISSN 1018 – 8851

Demir N. 2009 Starter Kültür Kullanılarak Siyah Zeytin Üretimi Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü

Saraçoğlu T. ve E. Ulusoy 2009 Ege Bölgesi Bazı Yağlık Zeytin Çeşitlerinin Mekanik Hasat Kriterlerinin Belirlenmesi Ege Ü. Ziraat Fak. İZMİR

Katkılarından dolayı Kimyager Yusuf Çağlar’a teşekkür ederiz.